De 16e eeuw
Wat velen onder ons wellicht niet weten, is dat onze Harmonie een zeer rijk verleden heeft. Hoewel er in den beginne nog niet werd gemusiceerd, moeten wij toch terug gaan tot de 16e eeuw om de wortels van onze Gilde te vinden. Oorspronkelijk bestond er slechts één Sinte Barbaragilde voor de ganse voogdij Mol-Balen-Dessel. De leden van de gilde waren kolveniers en gebruikten het vuurroer of musket als wapen. Reeds in 1539 nam de Sinte Barbaragilde deel aan het landjuweel der Kolveniers in Antwerpen. Het was Philips II die in 1568 zijn goedkeuring gaf aan een reglement voor de gilde, dit “ter eere godts ende van der H. Maget Barbara”. Op verzoek van de Gildenbroeders werd dit regelement op 15 september 1601 door Albrecht en Isabella bevestigd met een nieuw Charter. Het jaartal 1601 wordt dan ook als stichtingsjaar van de Balense Sinte Barbaragilde beschouwd. Het doel van de Gilde was “trouw te zijn aan de Koning, als hertog van Brabant, en alle opstand of kwade aanslag naar vermogen te helpen dempen”. Als levende getuigenis uit het verleden, bezit onze Harmonie nog steeds een breuk, waarop het jaartal 1609 vermeld staat. Deze breuk worden regelmatig opgevraagd voor internationale tentoonstellingen.
De 19e eeuw
Met de komst van de Fransen werd in 1792 de wapendracht verboden. De Gilde werd omgevormd tot een handboogschutterij. Mettertijd verdween de schuttersvereniging. Ook de dienende functie aan de gemeenschap en haar burgers moest geleidelijk aan plaats ruimen voor de meer culturele activiteiten. Op 15 december 1885 werd er binnen “Het Gilde der H. Barbara” een toneelafdeling opgericht, gevolgd in 1891 door een Vriendenkring. Deze Vriendenkring maakte zijn muzikaal zangdebuut in 1892, onder de vorm van een bonte avond. Binnen deze toneel- en zangafdeling werd in 1894, onder voorzitterschap van notaris A. Dierckx, uiteindelijk een fanfare opgericht. Ja, U leest het goed. Onze muziekmaatschappij bestaat al meer dan 110 jaar.
De 20e eeuw
Op 6 maart 1951 verleende het toenmalige Staatshoofd, Prins Regent Karel, aan de Sinte Barbaragilde de titel “Koninklijke Maatschappij Sinte Barbaragilde”. In 1957 werd besloten om de fanfare om te vormen tot een Harmonie en in 1960 werd het laatste toneelstuk opgevoerd : “Het teken des kruises”. Tot deze laatste opvoering had de toneelvereniging steeds op veel bijval kunnen rekenen. Intussen ging de harmonie meer en meer haar eigen leven leiden.